İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Koleksiyonu ve Restorasyon Çalışmaları

İstanbul Tıp Fakültesi ve Tıp Tarihi Koleksiyonu

Osmanlı Devleti’nde 1827 yılında kurulan ve modern tıp eğitiminin öncüsü olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin devamı niteliğindeki İstanbul Tıp Fakültesi, çeşitli tarihi eserleri ve tıbbi objeleri barındıran Tıp Tarihi Koleksiyonu’nu 1933’te Prof. Dr. Süheyl Ünver’in önderliğinde oluşturmuştur. Bu koleksiyon, fakülte kütüphanesindeki yazma eserler, Arapça matbu tıp kitapları ve çeşitli resimlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. 1967 yılında Prof. Dr. Bedi Şahsuvaroğlu’nun katkılarıyla daha da zenginleşen koleksiyon, zamanla önemli bir müze haline gelmiştir.

Koleksiyon, 1983 yılında Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı ile Fatih’teki Abdüllatif Paşa Konağı’na taşınmış, ardından 2011’de başka bir bölüme aktarılmıştır. Bugüne kadar mühürlü kapılar ardında özenle saklanan eserler, İstanbul Üniversitesi tarafından bilimsel bir anlayışla ve güncel müze perspektifiyle halkın ve bilim dünyasının hizmetine sunulmak üzere restorasyon çalışmalarına tabi tutulmaktadır.

Restorasyon Çalışmaları ve Amaçları

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü öğretim üyeleri ve öğrencileri, Türk tıp tarihine ışık tutan bu önemli eserlerin gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak amacıyla titizlikle restorasyon çalışmalarını sürdürmektedir. Bu çalışmalar, koleksiyondaki eserlerin gün yüzüne çıkarılması ve tıp tarihimizin zengin mirasının korunması adına büyük önem taşımaktadır.

Koleksiyondaki Eserler

İlk röntgen tüpünden EKG cihazına kadar uzanan bir yelpazede pek çok tıbbi cihaz barındıran koleksiyon, 15. yüzyıla ait eserlerden başlayarak, tıp literatürüne katkı sağlayan el yazmaları, nadir tıp kitapları, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait tıbbi cihazlar, cerrahi aletler, mikroskoplar, tablolar, portreler, tarihi fotoğraflar, minyatürler, gravürler, plaketler ve madalyalardan oluşmaktadır.

• 15. yüzyılda kaleme alınmış ve dünyada sadece üç nüshası bulunan Şerafettin Sabuncuoğlu’na ait “Cerahiyetül Haniye” eseri.
• İlk röntgen çekiminde kullanılan crooks tüpü.
• Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün tedavisinde kullanılan çeşitli aletler.
• 2. Abdülhamid’in kuşpalazından vefat eden kızı Hatice Sultan anısına yaptırdığı porselen ilaç kapları.

Koleksiyon ayrıca, Sigmund Freud, Louis Pasteur ve Rudolf Virchow’un Türk hekimlerine yazdığı orijinal el yazısı mektuplarını, ilaç yapımında kullanılan mermer havanları, sterilizasyon aletlerini ve folklorik tıp objelerini de içermektedir. Bu eserler, tıp ve bilim tarihi açısından büyük bir değer taşımakta ve Türk tıp tarihine dair önemli bir kaynak sunmaktadır.

Geçmişten Geleceğe Bağlantı

İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Osman Bülent Zülfikar, Tıp Tarihi ve Tıbbi Etik Anabilim Dalı’nın koleksiyonunun üniversitenin geçmişini geleceğe bağlayan bir köprü olduğunu vurgulamaktadır. Zülfikar, bu koleksiyonda 15. yüzyıla kadar uzanan eserlerin bulunduğunu, özellikle Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin açılmasıyla 19. yüzyıldan itibaren koleksiyonun daha da zenginleştiğini ifade etmektedir.

Türk Tıbbının Yıldız İsimleri

İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arın Namal, Türk tıbbının önemli isimlerine ait kütüphaneler, şahsi eşyalar ve notların da koleksiyonda yer aldığını belirterek, bu eserlere sahip olmanın tıp tarihine önemli bir katkı sağladığını ifade etmektedir. Öne çıkan bazı eserler şunlardır:

• Akil Muhtar Özden, Neşet Ömer İrdelp ve Tevfik Salim Sağlam Paşa’nın kütüphaneleri ve şahsi eşyaları.
• Yıldız Çini Fabrikası’nda üretilmiş porselen ilaç kapları.
• Akil Muhtar Özden’in tabloları ve tıbbı çizimleri.
• Ünlü ressam Feyhaman Duran’a ait eserler.

Restorasyon Süreci ve Gelecek Planları

İÜ Edebiyat Fakültesi Kültür Varlıklarını Koruma Onarım Bölümü Genel Koruma Onarım Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Gülder Emre, koleksiyonun restorasyon çalışmalarının 6 aydır sürdüğünü ve minimum müdahale prensibi ile eserlerin restore edildiğini belirtmektedir. Eserlerin günümüze kazandırılması için titiz bir çalışma yürütülmekte, her bir eser ayrı bir vaka olarak değerlendirilmektedir.

Doç. Dr. Ahmet Üstüner, koleksiyonda 250’ye yakın yazma eser bulunduğunu, bu eserlerin restorasyonunun öncelikli olarak İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi ve Restorasyon Birimi tarafından gerçekleştirildiğini ifade etmektedir. Eserlerin restorasyonu tamamlandıktan sonra, İstanbul Üniversitesi Yayınları bünyesinde bir koleksiyon serisi olarak yayımlanması planlanmaktadır.