Onarım sırasında gizemli keşif: İki merdiven ortaya çıktı

Pazarcık ve Elbistan merkezli 6 Şubat 2023’teki 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki zelzelelerin akabinde merkez Sur ilçesinde bulunan klasik Osmanlı periyoduna ilişkin Mimar Sinan’ın yapıtı Behram Paşa Mescidi’nde az hasar oluştu.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyeti ve müdafaasındaki mescitte, 2023 mayıs ayında başlatılan restorasyon Bilim Kurulu nezaretinde devam ediyor.

Bu kapsamda yapılan raspa çalışmalarında caminin doğu ve batı kısmında özgün yapıya uymayan duvar örgüsü tespit edildi.

Duvarda yapılan söküm çalışmasının akabinde tuğladan yapılma dama çıkan ve dam çıkışı kurşunla kaplı biri 11, başkası 13 basamaklı iki merdiven bulundu.

“Cami eksiksiz bir imal tekniği ile yapılmış”

Dicle Üniversitesi (DÜ) Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Neslihan Dalkılıç, caminin 1564-1572 yılları ortasında inşa edilen klasik Osmanlı devri mescitlerinin en görkemli örneklerinden biri olduğunu söyledi.

Caminin, bölgedeki 16. yüzyıl mescitleri ortasında da imal teknikleri, personelliği, gereç kullanımı ve dizaynıyla ön plana çıktığını anlatan Dalkılıç, zelzelede birçok tarihi yapıda olduğu üzere mescitte de hasar oluştuğunu anımsattı.

Depremde hasar gören tarihi yapılarda onarım çalışmalarına başlandığını belirten Dalkılıç, Behram Paşa Mescidi’nin de bu yapılardan biri olduğunu bildirdi.

Restorasyonun Gazi ve Dicle üniversitelerinden profesörlerin yer aldığı “Bilim Kurulu” üyelerinin nezaretinde yürütüldüğünü kaydeden Dalkılıç, bütün çalışmaların hassas bir formda yapıldığını vurguladı.

Dalkılıç, daha evvel caminin proje çalışmalarının yapıldığını lakin birinci kere günümüz teknolojisiyle lazer tarama sistemleri kullanılarak yeni projeler üretildiğini lisana getirerek, bu kapsamda rölöve çizimlerinin yapıldığını, restütisyon ve onarım projelerinin hazırlandığını aktardı.

Yapılan çalışmanın tüm dünyada yapılan çağdaş onarım teknikleriyle tıpkı olduğuna dikkati çeken Dalkılıç, şöyle konuştu:

“Deprem sonrası birçok mescitte çalışma yaptık. Mescitlerin birçoğunda önemli hasarlar var. Bu mescitte de zelzele hasarlarını daha yeterli anlamak için kapsamlı paklık ve sıva raspası yapıldı. Birçok mescitte sıva raspası sonrası çok önemli, kılcal ve daha kapsamlı yapısal çatlaklara rastladık fakat bu mescitte önemli bir meseleyle karşılaşmadık. Cami kusursuz bir üretim tekniği ile yapılmış ve yapısal olarak çok düzgün durumda.”

Restorasyondan sonra merdivenler halka açılacak

Dalkılıç, geçmişte de mescitte onarım çalışmalarının yapıldığını ama bu onarımların günümüzde yapılan onarım çalışmaları kadar kapsamlı olmadığını kaydetti.

Camide birinci kere kapsamlı onarım çalışması yapıldığı için yeni datalara ulaştıklarını bildiren Dalkılıç, şöyle devam etti:

“Sıva raspası sonrasında caminin doğu ve batı taraflarında tonozun üst kısmında özgün dokuyla uyumsuz bir duvar örgüsü tespit ettik. Duvarın özgün dokuya uymayan tuğla örgüsünden o kısmın daha sonra kapatıldığını anladık. Bu kısmı ihtimamla söktürdük ve tuğladan yapılmış, çatıya çıkan biri 11, başkası ise 13 basamaklı iki merdivenle karşılaştık. Merdivenler tuğladan inşa edilmiş.

Bu manada da değişik zira tuğla gereç aşınmaya karşı dayanıksızdır, bazalt yahut kireç taşı üzere değildir lakin günümüze kadar neredeyse sapasağlam kalmış. Bu merdivenlerin farklı olan özelliği bugüne kadar hiçbir kaynakta tespit edilmemiş olması. Mescitle ilgili bütün eski kaynak ve çizimleri taradık fakat hiçbir yerde bu merdivenlerle ilgili rastgele bir bilgiye ulaşamadık. Bunlar bizim için hoş ve heyecan verici bulgular. Bugüne kadar belgelenmemiş olması ve bilinmemesi mescitteki çalışmalara yeni bir soluk kattı.”

Merdivenlerin bulunmasından sonra onarım projesinin tekrar gözden geçirilip revize edildiğini bildiren Dalkılıç, hazırlanan projenin tekrar Diyarbakır Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Şurasına sunulduğunu belirtti.

Kurul tarafından onaylanan proje kapsamında merdivenlerde onarım çalışmalarına başlanacağını aktaran Dalkılıç, “Uygun görülen kısımlarda tuğla materyalde sağlamlaştırma çalışmamız olacak. Sağlamlaştırma çalışmasının akabinde burası vatandaşların gelip görebileceği bir halde açık hale getirilecek” tabirlerini kullandı.