Zeyrek Çinili Hamam Restorasyonu: Tarih ve Kültür Mirasının Yeniden Canlanışı

Zeyrek Çinili Hamam Restorasyonu: Tarih ve Kültürün Yeniden Canlanışı

Restorasyon ekibinin lideri Mimar Cengiz Kabaoğlu, Zeyrek Çinili Hamam’ın restorasyon sürecinde yaşanan ilginç detayları paylaştı. Kabaoğlu, “Hamamın ünlü çinilerinin büyük bir kısmının aslında toprak altında gömülü olduğunu keşfettik. Kazı sırasında 3 bin çini parçası ve 37 farklı desen ortaya çıktı; bu gerçekten heyecan vericiydi. Çinilerin titizlikle temizliği ve bakımları yapıldı. Bu süreçte projeye ‘çini müzesi’ ekleme fikri doğdu. Müzede, Osmanlı’nın ünlü kırmızısı öncesi üretilen mavi-beyaz tonlardaki zarif ve sade çiniler sergileniyor” dedi.

Osmanlı Donanması’nın Kaptan-ı Deryası Barbaros Hayreddin Paşa tarafından inşa ettirilen Zeyrek Çinili Hamam, 1530-1540 yılları arasında Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir. 13 yıl süren titiz bir restorasyon çalışması sonucunda, bu değerli kültürel miras yeniden şehre kazandırılmıştır. Kazı sonrası, Zeyrek Çinili Hamam, bir kompleks haline dönüştürülerek, ortaya çıkan çinilerle birlikte müze kurulmuştur. Müze, Osmanlı’da yıkanma kültürü ve ritüellerini merkezine alarak, 500 yıllık hamam geleneğini yaşatmayı hedefliyor.

Müze, Mimar Sinan’ın su ve ısıtma sistemlerini açıklayan şemalar ve maketlerle misafirlerini karşılıyor. 3 bin parçalık mavi-beyaz İznik çini koleksiyonu, restorasyon sürecinin çıktılarıyla birlikte sergileniyor. Hamam ritüeli ile özdeşleşmiş havlular, taslar ve değerli metallerle süslenmiş nalınlar gibi tarihi hamam objeleri de özenle hazırlanmış bir başka bölümde ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Her hafta çarşamba günü, Zeyrek Çinili Hamam Müzesi’nde hem Türkçe hem de İngilizce rehberli turlar düzenleniyor ve bu turlara müze bileti ile katılmak mümkün.

Zeyrek Çinili Hamam kompleksi içinde yer alan müzede, İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde yapılan kazılarda ortaya çıkarılan Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait eserler sergileniyor. Atelier Brückner’in ödüllü tasarımıyla hayata geçirilen müze, teknoloji ve interaktif sergileme yöntemlerini harmanlayarak ziyaretçileri Bizans döneminden günümüze uzanan bir yolculuğa çıkarıyor. Müze, pazartesi hariç hafta içi her gün 10.00-18.00 saatleri arasında ziyaretçilere açıktır. Perşembe günleri ise ücretsiz olarak müzeyi ziyaret etme imkanı sunuluyor.

‘HAMAM SADECE MİMARİ DEĞİL, TARİHİ DEĞERE DE SAHİP’

Mimar Cengiz Kabaoğlu, “Hamamın en önemli özelliklerinden biri, Barbaros Hayrettin Paşa tarafından Mimar Sinan’a inşa ettirilmiş olmasıdır. Her iki isim de Türk tarihi açısından büyük öneme sahiptir. Bu hamam sadece mimari açıdan değil, tarihi açıdan da değer taşımaktadır. Mimar Sinan’ın birçok eseri var, ancak burası sade ve yalın bir düzenlemeye sahip. İkiz hamam, klasik dönemde yapılmış ve oldukça etkileyici bir yapı. Zeyrek Çinili Hamam, dönemin klasik mimarisinin en iyi örneklerinden biridir. 500 yıl boyunca birçok yangın ve deprem geçirmesine rağmen sağlam bir şekilde varlığını sürdürdü. Yapı, günümüze kadar özelliklerini korumuş durumda. Ayrıca, hamam, Dünya Mirası Listesi’nde yer almasıyla da konumunu güçlendiriyor. Tarihi bölgede, korunma altında bulunuyor ve Bizans döneminden kalma su sarnıçları üzerine inşa edilmiş. Büyük su yollarının üzerinde konumlandığı için su kaynakları açısından zengin bir bölge” diye belirtti.

‘ÇİNİLERİN DÜNYA MÜZELEİNE DAĞITILMASI BÜYÜK SES GETİRDİ’

Kabaoğlu, restorasyon sürecinin detaylarına değinerek, “Hamam, dantel gibi bir titizlikle restore edildi. Birçok kurumsal süreç aşamasından geçtik. Parçalar halinde gerçekleştirilen kazı çalışmalarında çeşitli buluntular keşfedildi. İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde gerçekleştirilen kazılarda oldukça fazla çini bulundu. Bugün, bu kazı sonucunda hamam içinde bir müze kuruldu ve önemli bir müze haline geldi. Osmanlı döneminde yaşayan bir vatandaş, burada bulunan çinileri izinsiz olarak söküp yurt dışına satmış ve bu durum müzelerin özel koleksiyonlarına dağılmasına neden olmuştur. Biz, bu çinilerin peşine düştük. Yapı içerisinde yaptığımız kazılarda çini izlerini aradık ve belirli yerlerde çinileri bulduk. Burada çiniler için kurulan özel bir ekiple, titiz bir çalışma gerçekleştirdik. İzlerden hareketle 4 tip çini izi ve 37 ayrı desen keşfettik. Kazıdan çıkan çiniler üzerine müze kurma fikri doğdu. Tüm çinilerin temizliği ve onarımları yapıldıktan sonra müzede sergilendi. Gerçekten güzel bir çini müzesi oluşturmuş olduk. Osmanlı’nın meşhur kırmızısı çıkmadan önce üretilen mavi-beyaz renklerde çok güzel ve sade çiniler sergileniyor. Çinilerin Louvre Müzesi gibi birçok ünlü müzeye dağılması, büyük yankı uyandırdı. Yurt dışında da büyük basın ilgisi gördü. Kazıdan 3 bin civarında parça bulduk. Ekibimizle adeta bir dedektif gibi çalışarak olağanüstü bir iş başardık. Desenlerin ortaya çıkartılması gerçekten heyecan vericiydi. Duvarlardan farklı dönemlere ait 4-5 katman çıktı. Çinilerin zamanla üzerlerine farklı duvar resimleri yapılmış. Tarihi yapılar, bir kişi tarafından onarılmamalıdır; işinin ehli insanlar tarafından gerçekleştirilmelidir. Zeyrek Çinili Hamam’da da iyi bir ekiple başarılı bir proje süreci yaşandı” ifadelerini kullandı.

‘RESTORASYON AŞAMASI ARKEOLOJİK BİR KAZIYA DÖNÜŞTÜ’

Zeyrek Çinili Hamam’ın Müze Müdürü Beril Gür Tanyeli, “Zeyrek Çinili Hamam, başlangıçta 3 yıl sürmesi beklenen bir projeydi. Hamamın orijinal işlevine geri döndürülerek, hamam olarak kullanılmasının planlanması hedeflenmişti. Fakat restorasyon süreci, arkeolojik bir kazıya dönüşerek 13 yıla uzadı. Çinili Hamam’ın meşhur çinilerinin büyük bir kısmının toprak altında gömülü olduğu ortaya çıktı. Bu durumda projeye bir müze eklenmesine karar verildi. Kazıdaki birçok seçkinin müzede sergilenmesine karar verildi. Şu anda hamam, çifte hamam olarak kadınlara ve erkeklere hizmet vermektedir. Aynı zamanda müzemiz de ziyaretçilerini ağırlamaktadır. Ayrıca, çok çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapıyoruz. Kazıda, Bizans dönemine ait bir sarnıç da bulundu ve bu sarnıç günümüzde güncel sanat sergilerine ev sahipliği yapıyor. Yapıda, etkinlik bahçemiz ve müze içinde bir hediye dükkanımız bulunmaktadır. Tüm restorasyon sürecini anlatan hem Türkçe hem de İngilizce olarak basılmış ‘Barbaros’un Çinili Hamamı: Sinan’dan Bir Başyapıt’ kitabımız mevcut. O da müzemizin dükkanında ve online olarak satışa sunuldu. Müzede, suyun nereden geldiği, su ısıtma sistemleri gibi farklı temalara yer verilmektedir. Ayrıca, müzede çocuklar için çeşitli atölyeler düzenliyoruz. Yakında yetişkinler için de etkinliklerimiz olacak” şeklinde konuştu.