Mikroplastikler her yerde, en çok da beyinde

İnsan beyinindeki mikroplastik düzeyi süratle artıyor. 1997 ile 2024 yılları ortasında otopsilerden alınan dokuları inceleyen bir araştırma, kontaminasyonda yani beynin üretmediği ve dışarıdan alındığı bilinen husus oranlarında artan bir eğilim buldu.

Yeni araştırmaya nazaran, son 50 yılda mikroplastik kirliliğindeki logaritmik artış, insan beyinindeki artan kontaminasyona yansımış olabilir. 1997 ile 2024 yılları ortasında yapılan düzinelerce beyin dokusu incelemesi mikro ve nanoplastiklerde artan bir eğilimi ortaya çıkardı. Araştırmacılar ayrıyeten karaciğer ve böbrek örneklerinde de bu minik parçacıkları buldu.

Nature Medicine bilgilerine nazaran;

* İnsan beyninde 2016 yılında 3300 ünite plastik bulunurken, 8 yıl içinde bu ölçü 4900 üniteye yükseliyor. Yani 8 yılda yüzde 50 artıyor.

* Birebir yıllarda karaciğer dokusu 100 ünite plastik bulundururken, 8 yıl sonra bu oran 400 ünitesi aşıyor. Yani görece karaciğer dokusu daha az plastik içerse de 8 yıllık vakit döneminde oran 4 katına çıkıyor.

* Böbrekteki sonuçlar biraz şaşırtan zira kandan idrarı ayrıştıran bu çilekeş organ güya çok daha fazla plastikle muhatap oluyormuş üzere düşündürtse de gerçek o denli değil. 2016’da 360 ünite plastik taşıyan böbrek dokusu 2024’te bu oranı yaklaşık 375 üniteye çıkarıyor. Yani böbrek dokusu sekiz yılda yalnızca yüzde 4 oranında plastik artışına maruz kalıyor.

İnsan bedeni maalesef mikroplastiklerle yaygın olarak kirlendi. Ayrıyeten kanda, meni, anne sütünde, plasentada ve kemik iliğinde de artık mikroplastikler var. İnsan sıhhati üzerindeki tesiri büyük ölçüde bilinmiyor, fakat yapılan çalışmalar felç ve kalp krizi ile mikroplasitklerin ilişkilendirilebileceğini gösteriyor.

DEMANS HASTALARININ BEYNİNDE DAHA ÇOK VAR

Bilim insanları ayrıyeten, mikroplastiklerin konsantrasyonunun demans hastası olan şahısların beyin örneklerinde yaklaşık altı kat daha fazla olduğunu buldu.

ABD’deki New Mexico Üniversitesi’nden Profesör Matthew Campen liderliğindeki araştırmacılar, “Mikro ve nanoplastiklerin çevresel varlığının katlanarak artması göz önüne alındığında, bu bilgiler bunların nörolojik bozukluklarda yahut öteki insan sıhhati tesirlerinde bir rolü olup olmadığını anlamak için çok daha büyük bir çabayı zarurî kılıyor” dedi.

Mikroplastikler plastik atıkların parçalanmasıyla oluşuyor. Bugün Everest Dağı’nın doruğundan en derin okyanuslara kadar tüm gezegeni kapladılar. Beşerler bu minik parçacıkları yiyecek, su ve soluyarak tüketiyor.

Perşembe günü yayınlanan bir öteki çalışma ise minik plastik kirliliğinin erken doğumlardan kaynaklanan plasentalar kıymetli ölçüde daha yüksek olduğunu buldu. Yakın vakitte yapılan bir öbür tahlilde de, mikroplastiklerin farelerin beyinlerindeki kan damarlarını tıkayarak nörolojik hasara yol açabildiği bulundu, fakat insan kılcal damarlarının çok daha büyük olduğu düşünüldüğünde farelerdeki tesirin bizde oluşamayacağı da belirtildi.

Nature Medicine mecmuasında yayınlanan yeni araştırmada, 2016’da ölen 28 şahıstan ve 2024’te New Mexico’da ölen 24 bireyden alınan beyin, karaciğer ve böbrek doku örnekleri tahlil edildi. Mikroplastik konsantrasyonu beyin dokusunda çok daha yüksekti. Ayrıyeten, 2024’teki beyin ve karaciğer örneklerinde de 2016’dakilere kıyasla daha yüksekti.

Bilim insanları tahlili, ABD’nin doğu kıyısında 1997 ile 2013 ortasında ölen insanlardan alınan beyin dokusu örnekleriyle genişletti. Datalar, 1997’den 2024’e kadar beyin dokularındaki mikroplastik kontaminasyonunda artan bir eğilim olduğunu gösterdi.

En yaygın bulunan plastik, plastik poşetlerde ve yiyecek-içecek ambalajlarında kullanılan polietilendi. Mikro ve nanoplastikler toplam plastiğin ortalama %75’ini oluşturuyor. Beyindeki parçacıklar çoğunlukla nano (1 mikrondan daha küçük) ölçekli modüller ve plastik pullar. Organlardaki plastik konsantrasyonları, kişinin mevt anındaki yaşı, mevt nedeni, cinsiyeti yahut etnik kökeninden de etkilenmiyor.

Ayrıca bilim insanları, her organdan sadece bir örneğin tahlil edildiğini, yani organlar içindeki değişkenliğin bilinmediğini ve beyin örneklerindeki birtakım farklılıkların New Mexico ile ABD’nin doğu kıyısı ortasındaki coğrafik farklılıklardan kaynaklanabileceğini de belirtti.

Araştırmacılar, “Bu sonuçlar, bilhassa beyinde olmak üzere insan dokularındaki plastiklerin maruz kalma yollarını, alımını-temizlenmesini ve potansiyel sıhhat sonuçlarını daha güzel anlamak için kritik bir muhtaçlığı vurgulamaktadır” dedi.

8 YILDA YÜZDE 50 ARTIŞ

Çalışma grubunda yer almayan İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nden Profesör Tamara Galloway, son sekiz yılda beyin mikroplastiklerinin düzeylerindeki %50’lik artışın, plastiklerin artan üretimi ve kullanımını yansıttığını ve değerli olduğunu söyledi. Galloway, “Bu, mikroplastiklerle çevresel kirliliği azaltırsak, insan maruziyeti düzeylerinin de azalacağını ve maruziyeti azaltan yeniliklere odaklanmak için güçlü bir teşvik sağlayacağını gösteriyor” dedi.

*** The Guardian Health – Etraf Editörü Damian Carrington

*** Nature Medicine

*** Euronews