Ahtapotların cinsiyeti nasıl belirleniyor? 480 milyon yıllık gizem çözüldü

Çoğu memelide cinsiyet, X ve Y kromozomlarıyla belirlenirken birtakım canlılar için bu durum farklı işliyor. Deniz kaplumbağalarında sıcaklık, kimi balıklarda ise özel genler cinsiyetin belirlenmesinde rol oynuyor. Lakin ahtapotlarda bu sürecin nasıl işlediği bugüne kadar bilinmiyordu.

Oregon Üniversitesi’nden bilim insanları, dişi bir Kaliforniya iki benekli ahtapotunun DNA’sını incelerken, genetik malzemenin yalnızca yarısına sahip bir kromozom tespit etti. Bu kromozomun, daha evvel incelenen erkek ahtapotlarda bulunmadığı anlaşıldı.

Araştırmayı yürüten bilim insanlarından Gabby Coffing, “Bu kromozomun dizileme bilgilerinin yalnızca yarısını taşıması, tek bir kopyaya sahip olduğunu gösteriyor. Bu da onun cinsiyet kromozomu olması gerektiğini düşündürdü” dedi.

480 MİLYON YILLIK EVRİMSEL MİRAS

Araştırmacılar, keşiflerini doğrulamak için farklı çeşitlerden ahtapotların genetik bilgilerini inceledi. Emsal bir kromozomun kalamarlarda ve notiluslarda da bulunduğu ortaya çıktı. Notilusların yaklaşık 480 milyon yıl evvel ahtapotlardan ayrıldığı düşünüldüğünde, bu keşif cinsiyetin çok eski bir düzenek ile belirlendiğini gösteriyor.

Araştırmacılar, üreme yetisini direkt etkileyen cinsiyet kromozomlarının vakit içinde büyük değişimler geçirdiğini belirtiyor. Lakin kafadanbacaklılar kümesine ilişkin ahtapotlar, notiluslar ve kalamarlar bu süreci milyonlarca yıl evvel stabilize etmiş üzere görünüyor.

Coffing, “Kafadanbacaklılar, bilim insanları için esasen epey farklı canlılar. Bilhassa sinirbilim alanında birçok yeni keşif yapıyoruz. Artık ise onların çok eski cinsiyet kromozomlarına sahip olduğunu öğrendik” dedi.

SİSTEMİN NASIL İŞLEDİĞİ GİZEMİNİ KORUYOR

Ahtapotların cinsiyetinin kromozomlarla belirlendiği netleşmiş olsa da sistemin tam olarak nasıl çalıştığı şimdi bilinmiyor. İnsanlarda erkekler XY, bayanlar ise XX kromozomlarını taşırken; kimi kuşlar ve kelebeklerde ZZ erkekleri, ZW ise dişileri temsil ediyor.

Bilim insanları ahtapotların da ZZ-ZW sistemine sahip olabileceğini düşünüyor. Lakin şu ana kadar W kromozomu keşfedilemedi. Araştırmacılar, dişi ahtapotların yalnızca tek bir cinsiyet kromozomu taşıyor olabileceğini pahalandırıyor.

Bu keşif, yalnızca ahtapotların biyolojisini anlamakla kalmayıp, cinsiyetin nasıl evrimleştiği konusunda da kıymetli ipuçları sunuyor. Gelecek araştırmalar, bu sistemin tam olarak nasıl işlediğini ortaya çıkarmayı hedefliyor.